Werken aan milieu en duurzaamheid op school

Voor dit thema heeft het project contact opgenomen met een school in Cusco die hier veel ervaring mee heeft, Colegio Pukllasunchis werkt al 30 jaar aan natuur- en milieueducatie. Met hun ervaring konden we de puntjes op de i zetten van onze ideeën en dit uitproberen op ons dorpsschooltje, de basisschool in Chacachimpa.

Eerst bellen we online met Becky, onze contactpersoon van de school, om onze ideeën voor te leggen. Zij is enthousiast en vertelt dat ze zelf al initiatieven hebben, ze hebben bijvoorbeeld een compostplek gemaakt om hun gescheiden organische afval te kunnen gebruiken.

Op dinsdag gaan we met al het materiaal op pad, eerst drie uur met de bus de hoge bergen in.

We starten dinsdagmiddag de workshop met de docenten. Samen met hen bespreken we de milieuproblemen die in de omgeving van het dorp te zien zijn. Thema's als droogte, watertekort, het verbranden van de akkergrond, vuilnis op straat en in de natuur, de vervuiling van de rivier, illegale mijnbouw, etc.

Eén docent, Edgar, benoemt dat de illegale mijnbouw het water in de rivier en de grond eromheen vervuilt, deze mijn ligt zo'n 70 kilometer van het dorp. Gelukkig heeft Chacachimpa nog een eigen waterbron waar schoon water uit komt.

Een andere juf, Ana, vertelt dat het verbranden van de akkergrond een groot probleem is, de grond wordt hierdoor steeds armer en hiervoor gebruiken ze kunstmest waarmee ze het hele ecosysteem verstoren.

Na deze mooie introductie stellen we voor om deze problematiek te visualiseren op wat hier heet: el mapa parlante, de pratende kaart. Eerst tekenen de docenten de omgeving, de school, het dorp, de rivieren en de omgeving.

Hierna tekenen ze op de kaart de plekken die hen zorgen baren, door vervuiling en andere oorzaken. Samen praten ze over wat ze in de omgeving hebben gezien. Juf Nancy vertelt dat ze het gevoel heeft dat de kinderen wel bewust zijn van het zorgen voor de natuur, de ouders alleen niet, dus ze is blij dat we ook met hen zullen werken.

Aan het eind van de workshop zijn ze enthousiast door de werkvormen die we in de klas en met de ouders willen gebruiken. Vooral omdat we gericht zijn op het concreet zoeken naar oplossingen die ze met de hele scholengemeenschap kunnen uitvoeren. We dit willen doen met een milieucomité bestaande uit een docente, leerlingen en ouders. Hierbij willen we ook de gemeente betrekken, zij zijn verantwoordelijk voor de omgeving en ze hebben hier speciale fondsen voor.

De volgende dag gaan we in de klassen aan het werk. Eerst vragen we ze over de natuur te tekenen. Sommigen vragen: "De natuur, dat is toch de flora en fauna? Ja. En wij? Behoren we daar ook toe?" Dat is een mooie discussie.

Daarna vragen we wat ze in de natuur tegenkomen dat er niet in thuis hoort. Ze benoemen meerdere dingen. Eén leerling zegt: "Dat komt door ons juf! Wij vervuilen de natuur."

Links tekent James uit groep 5 de natuur, de bomen, de rivier, een hond, de lama's in hun omheining, de bloeiende bloemen. Hierna tekent hij dezelfde rivier, nu helemaal vervuild, de auto en de fabriek met de uitlaatgassen. De boom is omgezaagd. Zelfs de hond is doodgegaan. We zijn onder de indruk.

Hierna gaan we buiten op zoek naar het vuilnis dat er op het schoolterrein ligt. Ze krijgen een blad waarop ze kunnen bijhouden wat ze vinden, plastic flesjes, plastic zakken, snoeppapiertjes, blikjes, glas en ander vuilnis. In groepjes gaan ze aan de slag. Ze schrikken van het aantal dat ze vinden, het is soms niet te tellen, zoveel ligt er op sommige plekken.

Zelfs de allerkleinsten gaan serieus aan het tellen:

Meester Edgar van groep 6 gaat met zijn groep op pad en samen onderzoeken ze het gebied tot aan de rand van het dorp. Onderling verdelen ze de verschillende voorwerpen, ieder groepje neemt een categorie voor zijn rekening. En bij terugkomst telt de meester samen met de leerlingen hoeveel ze tegengekomen zijn. Ze hebben zelfs gekeken naar hoeveel insecten ze tegenkwamen, slechts zes in totaal. Ook vonden ze 12 akkerpercelen die verbrand waren. Ze hebben wel 130 plastic flesjes geteld. Ze rekenen uit dat dit 4 en een halve fles per meter is...

In groep 8 kijken we naar verschillende afbeeldingen van vervuiling of milieurampen. In tweetallen bekijken ze de foto's en kiezen daarna de foto waar ze over willen vertellen. Voor de klas vertellen ze over wat ze zelf in hun omgeving gezien hebben. De grote rivier tussen Chacachimpa en Ocongate, dat is een groter dorp, is heel vervuild. En ze weten dat er in de kleine beek boven veel vissen zijn, want daar is het water nog schoon. Maar als je de beek naar beneden volgt, zie je de vissen niet meer.

Eén jongen vertelt dat er in een andere regio in Peru een gebied is met een groot tekort aan water. "Juf, ze krijgen daar één keer in de week water die met een tank gebracht wordt. En er groeit daar niets! Geen boom, geen plant! Het is heel erg!"

Een andere jongen deelt aan het eind: "Juf, ik heb een connectie met de dieren, ik voel wat zij voelen en dit maakt me allemaal heel verdrietig. We gaan niet goed met ze om." Hij heeft tranen in zijn ogen en het wordt stil in de klas.

Ook hier zijn ze het er over eens: wij zijn de oorzaak van het vervuilen van de natuur en het lijden van de dieren.

Hierna is de bijeenkomst met de ouders. De dag ervoor waren we nog op bezoek geweest bij de gemeente en hebben Grober ontmoet. Hij is de ingenieur die verantwoordelijk is voor het milieu in de omgeving. Hij was geïnteresseerd in ons werk en beloofde tijdens het werk met de ouders langs te komen.

In drie groepen hebben we samen met de leerkrachten gewerkt met de ouders. In groep 5/6 wil Edgar beginnen met een puzzel. De ouders moeten raden hoelang het duurt voordat iets vergaat. Samen gaan ze aan de slag en een paar ouders hebben een goed idee van de tijd dat het duurt voordat de voorwerpen vergaan. Glas was wat het langst duurt, 5.000 jaar. We spreken over alternatieven voor het gebruik van bijv. batterijen, plastic flessen, etc. De bierflessen kun je weer inleveren! Eén vrouw heeft haar boodschappentas mee, dat is een goed alternatief voor alle plastic zakken bij het boodschappen doen!

Na dit gesprek worden de foto's met natuurproblemen bekeken. De ouders vertellen dat de vervuiling van grote rivier inderdaad een probleem is. Van beide dorpen wordt er vuilnis in de rivier gegooid. Ze vertellen dat de gemeente de vuilnis maar één keer per week ophaalt en dat dit voor sommigen te lang duurt. En dat de vuilniszakken op straat door de honden worden opengemaakt. Mooi dat Grober van de gemeente er is om het hier over te hebben!

Hierna worden de ouders uitgenodigd om de omgeving op de mapa parlante te tekenen:

Ze krijgen gekleurde rondjes om met kleur aan te geven waar de vervuiling plaatsvind.

Met de kleur groen geven ze aan waar het een mooie schone omgeving is. In het geel wordt aangegeven waar er vervuiling is en in rood waar de vervuiling heel erg is. De school linksboven is inderdaad vuil. En, geven we aan, dit is het tweede huis van jullie kinderen! Het is belangrijk om dit schoon te houden. Dat vinden de ouders ook.

De kinderen hebben in de ochtend zelfs twee vuile luiers gevonden. Juf Becky denkt te weten welke ouders dit waarschijnlijk zijn en geeft in groep 3/4 aan dat er vuilnisbakken zijn op school. Ze vertelt dat er soms ook honden rondlopen die van de luiers eten en de kinderen aaien ze, daar schrikken de ouders wel van.

Ook in het dorp is het vuil, geven ze aan. Dit is iets wat jullie samen met alle inwoners kunnen oplossen, geven we aan. Alle ouders van de school zijn samen al een hele groep inwoners dus als het initiatief van hen komt, kunnen ze een verandering teweeg brengen. En ze kunnen de hulp van de gemeente vragen?

Ook Edgar vertelt over zijn bevindingen met de kinderen overdag. De ouders schrikken van de aantallen vuilnis die de klas geteld heeft. Bij het benoemen van de zes insecten zegt een vader dat dit door de vervuiling, maar ook door het gebruik van pesticiden, komt. Ana vertelt over de gevolgen van de verarming van de grond. Aan het eind vertelt Grober, de ingenieur van de gemeente, dat er een wedstrijd is met een prijs voor het schoonste dorp in de omgeving.

Al dit werk zorgt ervoor dat de ouders ook de zorg delen en voelen dat er verandering moet komen. De oudervertegenwoordiger van de school, Rulfino, wil ook graag in de actie komen. Er is een comité met ouders van elke groep gekozen. In elke klas is al een tweetal leerlingen die verantwoordelijk is voor de natuur en juf Nancy zal het comité leiden.

Nu is het aan hen om stappen te zetten, wij zijn blij met wat we deze dagen samen met iedereen bereikt hebben.